Grzesiak - Psychoterapia Wprowadz. Część I, an pirania

4) podejście behawioralne:

-          terapia pierwotna - behawioralna, nastawiona na modyfikację zachowań,

-          terapia nowa - poznawczo-behawioralna.

Odmienną klasyfikację koncepcji psychoterapeutycznych stworzył Goldenberg (1977). Według niego współczesne teorie wyjaśniające etiologię zaburzeń oraz proponujące techniki terapeutycznych interwencji można podzielić na cztery grupy.

Pierwszą z nich stanowią teorie psychogeniczne, do których należą: (l) psychoanaliza Freuda; (2) analityczna psychologia Junga; (3) psychologia ego (reprezentuje ją np. Hartmann), podejmująca w terapii problem konfliktów intrapsychicznych człowieka; (4) teoria „ja" (self) Rogersa; (5) humanizm Masłowa; (6) egzystencjalna psychologia Maya; (7) koncepcja rozszczepionego „ja" (self) Lainga, akcentująca niepowodzenia w procesie rozwoju osobowościowego jednostki; (8) terapie fenomenologiczne, tj. terapia zorientowana na klienta, psychoterapia egzystencjalna, terapia Gestalt, zajmująca się stanem świadomości pacjenta, jego systemem wartości, odpowiedzialnością za decyzje życiowe.

Drugim nurtem teoretycznym są socjopsychologiczne koncepcje zaburzeń i terapie społeczno-interakcyjne. Do koncepcji socjopsychologicznych autor włącza: (l) indywidualną psychologię Adiera; (2) teorie neofreudowskie Homey i Fromma; (3) teorię relacji interpersonalnych Sullivana; (4) teorię procesów rodzinnych wypracowaną przez Batesona, Lidza, Bowena, Wynne'go; (5) perspektywę socjologiczną Scheffa. Wywodzące się z tych koncepcji terapie interakcji społecznych to terapia rodzin, terapia grupowa i grupy spotkaniowe.

Trzeci, z wyróżnionych przez Goldenberga, nurt w psychoterapii akcentuje rolę procesów uczenia się w nabywaniu zaburzonego, nieprzystosowawczego zachowania. Na nurt ten składa się: (l) dorobek psychologii eksperymentalnej (np. Wolpe'go, Eysencka), oparty na teoriach warunkowania klasycznego i instrumentalnego; (2) teorie społecznego uczenia się oraz (3) wywodząca się z tych koncepcji terapia behawioralna.

Czwarty nurt w psychopatologii tworzą teorie genetyczne, które poszukują źródeł zaburzeń w dziedziczonych czynnikach biochemicznych, oraz terapie medyczne: farmakoterapia (leki antypsychotyczne, antylękowe, antydepresyjne, antymaniakalne), terapia wstrząsowa (elektrowstrząsy, śpiączka insulinowa), psychochirurgia.

Jeszcze inny podział nurtów psychoterapeutycznych przyjmuje Korchin (1976). Jego zdaniem współczesna psychoterapia zdominowana jest przez trzy główne orientacje: (l) psychoanalityczną; (2) behawioralną; (3) humanistyczno-egzystencjalną, która obejmuje psychologię humanistyczną, psychoterapię zorientowaną na kliencie, logoterapię i terapię Gestalt. Podstawą wyodrębnienia tych orientacji były nie tylko zróżnicowane, specyficznie wypracowane techniki pracy psychoterapeutycznej, lecz przede wszystkim oryginalne koncepcje natury człowieka, rozwoju osobowości i psychopatologii, sposób konceptualizacji pojęcia „zdrowie psychiczne".

Podobne kryterium, tj. idee dotyczące natury człowieka, ale prowadzące ostatecznie do innej klasyfikacji, zastosowali Zimbardo i Ruch (1988). Konstatują oni, iż wszystkie koncepcje psychoterapeutyczne można uporządkować ze względu na dwa przeciwstawne poglądy dotyczące natury ludzkiej. W pierwszym kładzie się nacisk na naprawę źle funkcjonującego organizmu, różnego rodzaju deficytów, jakie przejawia człowiek. Podejście to charakteryzuje terapie biologiczne i psychodynamiczne. W drugim akcentuje się możliwości rozwojowe człowieka; psychoterapie stwarzające ku temu warunki to terapie behawiorystyczne i egzystencjalno-humanistyczne.

Przyjęta przez autorów niniejszego opracowania klasyfikacja nurtów teoretycznych w psychoterapii opiera się na wspólnocie poglądów teoretycznych dotyczących właściwości charakteryzujących zdrowie psychiczne, zaburzenie, jego etiologię, a także metody i techniki oddziaływania terapeutycznego. Wyodrębnione zostały — zgodnie z propozycją Grzesiuk (1976) — cztery główne podejścia teoretyczne: psychoanalityczne, behawioralno-poznawcze, humanistyczno-egzystencjalne i systemowe. Omówiona zostanie zatem psychoanaliza i terapie od niej pochodne (tj. neopsychoanaliza oraz teorie relacji z obiektem) — jako grupa koncepcji podkreślających rolę doświadczeń wczesnodziecięcych w powstawaniu zaburzeń, gdzie metodą leczenia jest analiza nieświadomych treści. Drugim wyróżnionym nurtem teoretycznym są koncepcje behawioralno-poznawcze, które zarówno w opisie mechanizmów zaburzeń, jak i praktyce terapeutycznej bazują na prawidłowościach rządzących procesem uczenia się, nabywania nowych zachowań. Teoretyczne założenia terapii behawioralnej i sposób jej uprawiania— ze względu na brak określonej, dominującej koncepcji zaburzeń — scharakteryzowane będą na podstawie prac wielu autorów, wykorzystujących wykryte eksperymentalnie przez licznych badaczy prawa uczenia się. Natomiast terapie poznawcze zostaną przedstawione na przykładzie terapii racjonalno-emotywnej Ellisa, terapii zaburzeń lękowych i depresyjnych Becka oraz terapii napadów paniki Ciarka.

Następnie omówione zostaną koncepcje humanistyczno-egzystencjalne, w rozumieniu zaburzeń i sposobie uprawiania psychoterapii podejmujące wątki filozoficzne (znaczenie nieskrępowanego...